نقش فرهنگي رسانه ملي در پشتيباني از توسعه اقتصادي کشور
بسمه تعالي
عنوان مقاله :
نقش فرهنگي رسانه ملي در پشتيباني از توسعه اقتصادي کشور
محقق :
محمدزندکريمخاني - کارشناس ارشد ارتباطات و مديريت رسانه
همراه 09122271320
پاييز 1392
چکيده :
امروزه فرصت های توسعه اقتصادي ، رفاه و پیشرفت جوامع و افراد آن به اين بستگي داردکه چه نهادهايي در جامعه وجود دارند و چگونه عمل مي کنند. يکي از اين نهادهاي مهم و تاثيرگذار، رسانه ها هستند.
رسانه ها مي توانند نقشي اساسی در توسعه همه جانبه جوامع ايفا کنند. جريان آزاد اطلاعات از طريق رسانه ها بر فکر، انديشه و در نهایت زندگی مردم تاثير مي گذارد و ناخودآگاه مردم را برای مشارکت در توسعه ملی و فعاليت در عرصه های علمی ، فرهنگی ، اقتصادی و سیاسی توانمند و خودباور می کند.
جامعه ای امروزه توسعه يافته خوانده می شود که بتواند در کنار شاخصه های اقتصادی بر عناصر فرهنگی و در یک کلام عنصر دانايی اجتماعی تاکيد کند. در جامعه ما، راديو و تلويزيون به عنوان رسانه ملی با توليد و پخش برنامه های آگاهی بخش ، نقش زيادی در بالا بردن سطح آگاهی ها و فرهنگی جامعه به عهده دارد و جامعه را در نيل به تعالی و ترقی همه جانبه ياری مي کند.
فضاي کنونی جهاني، توسعه فناوري ها و بروز دگرگوني هاي مختلف منبعث از روند توسعه جهانی ، مسئولين کشور را به سمت تسریع اجرای طرح هاي توسعه اقتصادي ملی سوق داده است. لذا در این تحقیق مختصر برآنیم تا نقش فرهنگي رسانه ملي در پشتيباني از توسعه اقتصادي ملي را مورد مطالعه قرار دهیم .
کليد واژه ها :
رسانه ، رسانه ملي ، پشتيباني ، توسعه ، اقتصاد، فرهنگ
تعاريف عملياتي :
رسانه : رسانه[1] وسیله ای است برای انتقال اطلاعات ، ایده ها و افکار افراد یا جامعه و در تعريفي جامع ، رسانه یک واسطه عینی و عملی در فرآیند برقراری ارتباط بين مولدپیام وگیرنده پیام است .
رسانه ملي : رسانه ملي[2] يعني رسانه اي براي تمام مردم يک کشور و ملت خاص که در ايران منظور صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران است و به عنوان اصلي‌ترين مرجع اطلاع‌رساني كشور شناخته شده است. (رضاييان ، روزنامه جام جم ، 15 / 2 / 1387 )
توسعه : توسعه[3] از نظر لغوی به معنی بسط یافتن، درک کردن، تکامل و پیشرفت است و به تعريف مایکل تودارو[4] (( توسعه را باید جریانی چند بعدی دانست که مستلزم تغییرات اساسی در ساخت اجتماعی، طرز تلقی عامه مردم و نهادهای ملی و نیز تسریع رشد اقتصادی، کاهش نابرابری و ریشهکن کردن فقر مطلق مردم است. توسعه باید نشان دهد که مجموعه نظام اجتماعی، هماهنگ با نیازهای متنوع اساسی و خواستههای افراد و گروه‌های اجتماعی در داخل نظام ، از حالت نامطلوب زندگی گذشته خارج شده و به سوی وضع یا حالتی که از نظر مادی و معنوی بهتر است ، سوق یابد)). (تودارو ، 1368 ، 43 )
پشتیبانی[5] : یاری ، یارمندی ، حمایت ، مدد ، مظاهرت ، کمک . (دهخدا ، 1377 ، ج 4 ، 5647)
فرهنگ : فرهنگ[6] مجموعه اي از باورها و پندارهاي ارزشي است كه در آداب و رسوم، زبان، ادبيات، مذهب، و ساير ميراث هاي فرهنگي تجلي مي يابد و بر خلق و خوي مردم اثر مي گذارد. به عبارت ديگر فرهنگ، حقيقت و هويت معنوي ملت ها است كه ساختار كيفي زندگي يك ملت را مشخص نموده به گونه اي كه زندگي كمي و مادري او را تحت تأثير قرار مي دهد. (استلي برس،1378، 233 )
اقتصاد[7] : اقتصاد شاخه‌ای از علوم اجتماعی است که به تحلیل تولید، توزیع و مصرف کالاها و خدمات می‌پردازد. کانون توجه دانش اقتصاد بر این است که عوامل اقتصادی چگونه رفتار و تعامل می‌کنند و اقتصادهای مختلف چگونه کار می‌کنند. در این راستا، یک تقسیم‌بندی اولیه کتابهای پایه‌ای اقتصاد، اقتصاد خرد در برابر اقتصاد کلان است. اقتصاد خرد، رفتار عوامل پایه‌ای اقتصاد، شامل عوامل فردی مانند خانوارها و شرکتها و یا خریداران و فروشندگان را بررسی می‌کند. در مقابل اقتصاد کلان، کلیت اقتصاد و عوامل موثر بر آن شامل بیکاری، تورم، رشد اقتصادی و سیاست پولی و مالی را تحلیل می‌کند. ( ويکي پديا ، 1391)
طرح مسئله :
در تغییر و تحولات سده اخیر از جمله در شاخصه های توسعه کشورها علاوه بر عامل اطلاعات و فناوري هاي نوين اطلاع رساني، پارامترهاي ديگري چون اقتصاد، سياست بين الملل، تبادل فرهنگي، امكانات حمل و نقل، مهاجرت، تجارت جهاني، حقوق بشر، محيط زيست، منافع مشترك بين المللي و منطقه اي را مي توان نام برد.
بررسی و مطالعه تاريخ صد ساله اخير کشورهای جهان مبين اين حقيقت است كه رسانه های ارتباطي به‌طور مستقيم در افزايش آگاهي عمومي نقش داشته و دارند. در روند توسعه هر علم و صنعتی ، معرفي وترويج آن و آماده كردن ذهن متخصصان براي فعاليت در اين حوزه و ترغيب مردم براي آشنایی و خريد محصولات جدید از اهميت خاصي برخوردار بوده است. در صورت معرفی و انتشار درست يك فناوري است كه آن فناوري با اقتصاد ملي گره می خورد و همه گروه‌هاي علمي و صنعتي در بهرهگيري از آن شريك می شوند.جراکه شكوفايي صنايع مختلف و بهرهگيري درست و حتي ايجاد رشد و فناوري جديدتر بستگي به معرفي و ترويج آن دارد. منظور از ترويج در رسانه ها ، تقويت زيرساخت‌هاي فكري و ارتقای سطح فرهنگي مورد نياز براي فعاليتهاي منسجم است تا هركس از نقش سازنده خود در مسیر توسعه ملي آگاه شود.
توسعه اقتصاد ملی به آموزش ، آگاه سازی و آماده کردن افکار عمومي براي بهره برداری از امکانات مادی و معنوی نياز دارد. در اين ميان نقش رسانه ها به عنوان يکی از پارامترهای مهم توسعه اقتصاد ملی و ارتقای فرهنگی آشکار مي شود که می توانند با کارکردهای اطلاع رسانی و آموزشی خود، به توسعه همه جانبه کمک کنند. مردم عصر ارتباطات بدون استفاده از رسانه‌ها نمي‌توانند حتی به زندگي عادي خود ادامه دهند چراکه رسانه‌ها در زندگي فردي و اجتماعي آنها رخنه كرده است. در تعامل نظري رسانه و توسعه ، رسانه‌ها خود به عنوان بستر برخورد توليد و تقاضا در تمام بازارها اعم از اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی و اجتماعی ثابت کرده اند. بدین سان است که رسانه ها امروزه بخش مهم و بديهي توسعه اقتصاد ملی محسوب می شوند.
در کشور ما که برای حفظ استقلال سیاسی و اقتصادی و فرهنگی خود ، مراحل مختلفی از جمله گذر از رژیم وابسته طاغوت ، سالهای دفاع مقدس و شهادت هزاران نفر از هم وطنان ، سالهای سازندگی و تحریم های جهانی را تجربه کرده است یک ضرورت بلاشک است که باید با تمام توان به سوی توسعه ملی در همه ابعاد پیش برویم. در این بین ما به عنوان عضوی از اين جامعه که همه تکاپوي آن به سمت توسعه وتوسعه يافتگي معطوف است ، لحظه ای فرض کنيم که رسانه ملی به عنوان تریبون نظام اسلامی همراه مناسبی برای مسیر توسعه ملی نبود یا خط و مشی آن در تضاد با توسعه اقتصاد ملی بود ، چه اتفاقی می افتاد ! .
پرداختن به این موضوع مهم در جشنواره اي با عنوان حماسه اقتصادی امری لازم و ضروری است و نشان از اندیشه و شناخت عمیق کارگزاران نظام اسلامی و مجریان همایش مذکور از تاثیر رسانه ملی در حرکت به سوی توسعه اقتصاد ملی دارد.
اهمیت موضوع توسعه اقتصاد ملی از نگاه مقام معظم رهبری :
اصطلاح و فرآیند اجرایی توسعه اقتصاد ملی برای کشور ما آن چنان ضروری است که مقام معظم رهبری در اکثر دیدارهای خود با مردم و مسئولین کشور بر آن تاکید داشته و دارند و آنرا عامل مهمی در استقلال کشور می دانند. چه بسا که در چند سال گذشته با نگاه به امر توسعه اقتصاد ملی ، سالهای اخیر نامگذاری شده است و ایشان در ابتدای امسال ، سال 1391 را سال توليد ملي ، حمايت از كار و سرمايه ايراني نامیدند.
(( جهاد اقتصادي چيزي نيست كه تمام شدني باشد. مجاهدت اقتصادي، حضور جهادگونه در عرصه هاي اقتصادي، براي ملت ايران يك ضرورت است. بخش مهمي از جهاد اقتصادي، مسئله توليد ملي است. اگر ملت ايران با همت خود، با عزم خود، با آگاهي و هوشمندي خود، با همراهي و كمك مسئولان، با برنامه ريزي درست بتواند مشكل توليد داخلي را حل كند و در اين ميدان پيش برود، بدون ترديد بر چالش هائي كه دشمن آن را فراهم كرده است، غلبه كامل و جدي پيدا خواهد كرد. بنابراين مسئله توليد ملي، مسئله مهمي است. اگر ما توانستيم توليد داخلي را رونق ببخشيم، مسئله تورم حل خواهد شد ، مسئله اشتغال حل خواهد شد ، اقتصاد داخلي به معناي حقيقي كلمه استحكام پيدا خواهد كرد. اينجاست كه دشمن با مشاهده اين وضعيت، مأيوس و نااميد خواهد شد. وقتي دشمن مأيوس شد، تلاش دشمن، توطئه دشمن، كيد دشمن هم تمام خواهد شد.
بنابراين همه مسئولين كشور، همه دستاندركاران عرصه اقتصادي و همه مردم عزيزمان را دعوت مي كنم به اين كه امسال را سال رونق توليد داخلي قرار بدهند. سهم دولت در اين كار، پشتيباني از توليدات داخلي صنعتي و كشاورزي است. سهم سرمايه داران و كارگران، تقويت چرخه توليد و اتقان در كار توليد است و سهم مردم مصرف توليدات داخلي است. ما بايد عادت كنيم، براي خودمان فرهنگ كنيم، براي خودمان يك فريضه بدانيم كه هركالائي كه مشابه داخلي آن وجود دارد و توليد داخلي متوجه به آن است، آن كالا را از توليد داخلي مصرف كنيم و از مصرف توليدات خارجي بجد پرهيزكنيم)). (از بیانات مقام معظم رهبری هنگام تحویل سال 1391)
چارچوب نظريه تحقيق :
کشور ما با اجراي گام به گام سند چشم انداز 1404 جامعه اي است که در مسير توسعه يافتگي قرار دارد . لذا براي تحقيق حاضر نظریه رسانه های توسعه بخش در نظر گرفته مي شود. اين نظريه توسط مختار امبو[8] دبيرکل يونسکو در اواخر دهه هفتاد ميلادي و بر اساس گزارش مک برايد ارائه شد.
گزارش مك‌برايد[9] و همكارانش با محتواي تلاش براي دستيابي به نظم نوين ارتباطي با عنوان يك جهان و چندين صدا[10] در سال 1979 به كنفرانس عمومي يونسكو مطرح شد.اوضاع اقتصادي و سياسي كشورهاي جهان سوم ، افزايش سطح آگاهي ملت‌ها ، تمايل به مقاومت و مبارزه با شيوه‌هاي تازه سلطه استعماري و نيل به استقلال فرهنگي و ارتباطي ، از عوامل مهم پيدايش تئوري رسانه‌هاي توسعه بخش بود که بر اساس آن كشورهاي جهان سوم يا در حال توسعه ، از دهه 1970 اين فرصت را يافتند كه نگاه جديدي به جايگاه خود در عرصه رسانه‌ها داشته باشند .
در اين نظريه ، مقاومت و مقابله با وابستگي ، سلطه خارجي و اقتدار مستبدانه داخلي دنبال مي‌شود و تلاش براي استفاده مثبت از رسانه‌ها به منظور توسعه ملي ، حاكميت ملي و حفظ هويت فرهنگي و طرفداري از مشاركت دموكراتيك عمومي ديده مي شود.
"ويژگي مهم تئوري رسانه‌هاي توسعه بخش ، قبول اين نكته است كه توسعه اقتصادي و در قبال آن تغيير اجتماعي كه معمولاً با سازندگي ملي[11] همراه است ، اين اصل را ايجاب مي كند كه آزادي رسانه‌ها و اصحاب رسانه با ميزان مسئوليت‌پذيري آنان در راستاي كمك به اهداف توسعه بخش تعريف مي‌شود و همزمان با اين امر، اهداف جمعي به جاي آزادي‌هاي شخصي مورد تاكيد قرار مي‌گيرد و تاكيد بر حق برقراري ارتباط[12] به عنوان يك عنصرجديد در تئوري رسانه‌هاي توسعه بخش در نظر گرفته مي شود .
کارکردهاي اجرايي نظريه رسانه‌هاي توسعه بخش را به شرح ذيل تقسيم کرده اند .
1 - كمك به اهداف توسعه اقتصاد ملي و توليد ثروت
2 – بهره گيري از رسانه‌ها براي حفظ و ارتقاي هويت فرهنگي
3 - استفاده از مشاركت عمومي در توليد محتوا و پيام در حوزه اقتصاد و توسعه
4 - درهم آميختن آزادي با مسئوليت از سوي پيام سازان
5 - تاكيد بر اهداف عمومي به جاي اهداف فردي
6 - آزادي براساس اولويت‌هاي اقتصادي و نيازهاي توسعه
7 - اولويت براي زبان و فرهنگ ملي
8 - اولويت براي انتشار و مبادله تجارب و اطلاعات ديگر كشورهاي در حال توسعه
9 – اجازه مداخله يا محدود كردن رسانه‌ها از سوي دولت به نفع اهداف توسعه از طريق كنترل مستقيم يا سانسور
10 - نپذيرفتن استبداد داخلي
11 - نپذيرفتن سلطه خارجي" ( آشنا و رضی ، 1383 ، 47 )
در راستاي تئوري رسانه هاي توسعه بخش براي رسانه ملي ايران با نگاه به ويژگي هاي اجتماعي و فرهنگي كشور و ارتباط نزديک صدا و سيما با مسئولان نظام مي‌توان چند نقش را در نظرگرفت .
نخست، نقش بازخوردي رسانه‌هاي همگاني در امر توسعه است و وظيفه مهمي كه يک سيستم رسانه اي مي تواند داشته باشد كمك به اجراي نقش بازخوردي سيستم اقتصادي - اجتماعي در فراگرد توسعه ملي است ، چراكه هيچ سيستمي نمي‌تواند بدون داشتن يك مكانيسم بازخورد راه خود را درجهت ادامه روند تكامل خويش باز يابد.
نقش دوم رسانه ملي در توسعه اقتصاد ملي ، ايجاد انگيزه بين مردم براي توسعه است به‌عبارت ديگر تحول نهادها و ساختارهاي توليدي ، افزايش ثروت ملي ، رفاه و زندگي بهتر به يك محرك قوي روحي در انسان‌ها نياز دارد كه مي‌توان آن را انگيزه ناميد . وجود اين محرك در اقتصاد از ميزان علاقه و تمايل مردم براي بهبود زندگي مشخص مي‌شود. عامه مردم هيچ‌گاه تلاش جديدي براي زندگي خود نخواهند كرد مگر اينكه حس كنند از زندگي فعلي‌شان راضي نيستند و زندگي بهتري را آرزو كنند.
به‌عبارت ديگر لازمه دست يافتن به سطح زندگاني بهتر و عالي‌تر اين است كه نخست چنين آرزويي در روح و دل مردم ايجاد شود و سپس اين عقيده و ايمان در آنها قوت گيرد كه براي رسيدن به آن بايد بيشتر و بهتر كار كنند. رسانه ملي مي تواند کاتاليزور قدرتمندي براي اين انگيزش باشد.
سومين نقش مهم رسانه ملي، بسيج و مشاركت عمومي در توسعه اقتصاد ملي است.کارشناسان اقتصادي معتقدندکه برنامههاي توسعه ملي تنها زماني حداكثر امكانات بالقوه خود را به بالفعل مي‌رساند كه آگاهي و دانش فني به نحو مؤثري در آن سهيم باشند و مردم براي به‌دست آوردن موفقيت در توسعه داراي انگيزه و تعهد كافي باشند. طبعاً در صورت حضور نيافتن جدي مردم در توسعه اقتصاد ملي هيچگونه سرمايهگذاري و پيشرفتي حاصل شود. رسانه ملي قادراست به عنوان پلي ميان اعتماد عمومي و دولت و ترغيب و تشويق مردم به مشاركت بيشتر، در امر توسعه اقتصاد ملي مؤثر واقع شود . چه بسا توجه نکردن به اين واقعيت ، رسانه ملي را به دستگاهي ارتباطي فاقد كارايي و نامناسب با جامعه در حال توسعه تبديل مي‌كند.
چهارمين نقش اساسي رسانه ملي در توسعه اقتصاد ملي ، اعطاي اعتبار اجتماعي به موضوع توسعه است . اگر رسانه ملي موضوع توسعه را در مباحث خود وارد كند ، اعتبار و پذيرش اجتماعي آن را نزد مردم بالا مي برد. ديدگاه افراد جامعه چنين است كه موضوع انتخاب شده از طرف رسانه، يك پديده معمولي و روزمره نيست، بلكه پديده‌‌اي است كه به اندازه كافي اهميت داشته تا از ميان توده مسائل موجود انتخاب گرديده است. لذا صدا و سيما با تأكيد بر موضوعات و سوژه‌هاي توسعه‌اي ، ناخودآگاه به آنها اعتبار اجتماعي اعطا مي‌كنند و حساسيت عمومي را نسبت به موضوع برمي‌انگيزد.
نقش رسانه ملی در توسعه اقتصاد ملی :
براي ايجاد انگيزه در توسعه اقتصاد ملي و پيشرفت ، قبل از هر امري مردم بايد توسعه و پيشرفت را بشناسند و اطلاعات و انديشه‌هاي جديدی در این حوزه به دست آوردند. آنها بايد لزوم تغييرات را درك كنند و در مورد راههاي مختلف ايجاد تغيير، اطلاعات لازم را داشته باشند. اهميت رسانه در اين تحول و دگرگوني به حدي است كه اين وسايل، پشتوانه و زيربناي تغييرات اجتماعي در توسعه اقتصاد ملي به شمار مي‌روند.
در کشور ما رسانه‌ها به خصوص صدا و سيمای جمهوری اسلامی ایران با ايفاي نقش آموزشي و خبري خود، در ايجاد تحول و مهارتها، ارزشها و انگيزه ها موثرند. رسانه ملي مي‌تواند با استفاده از شيوه‌هاي مناسب، نيازهاي عمومي را با امكانات ملي هماهنگ كند.
رسانه ملی ابزار انتقال هنجارهاي فرهنگي و اجتماعي است و مي‌تواند برنامههاي سياسي، اجتماعي و اقتصادي را كه اهداف خاص خود را دارند به صورت خوشايندي به مردم ابلاغ كند و مشروعيت ببخشد.
صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران بر اساس سند چشم انداز 1404 و قانون اداره سازمان صدا و سيماي جمهوری اسلامی ايران مصوب 8/10/1359 ، قانون خط‌مشي كلي و اصولي برنامههاي سازمان صدا و سيما مصوب 17/4/1361 و همچنین اساسنامه سازمان صدا و سيما مصوب 27/2/1362 رابطه مستقیمی با برنامه های توسعه ملی داشته و دارد به عنوان يك دانشگاه عمومي می تواند شاخص مناسبی از تئوري مسئوليت اجتماعي و نیز تئوري رسانه‌هاي توسعه‌بخش باشد.
رسانه ملی به عنوان رسانه ای توسعه بخش که در آگاه سازي و ارتقاء بخشي افكار عمومي و رونق فضاي كسب و كار سازنده و رقابتي نقش برجسته ای دارد، عملا در توسعه پايدار جامعه نقش بسيار مهمی برعهده دارد و به عنوان نيروی محرکه در رشد و توسعه فرهنگی جامعه عمل می کند. نقش فرهنگی رسانه ملی به این دلیل پر رنگ تر می شود که از دیر باز، اندیشه کهنه و باور قدیمی بسیاری از مردم جامعه ما در تناقض با تفکر سرمایه داری و ثروت اندوزی بود چرا که در تجربه تاریخی خود افراد سرمایه اندوز کسانی بودند که برای مطامع شخصی و دنیوی خود و اعمال قدرت و فشار بر اقشار ضعیف تر استفاده می کردند اما ابزار ثروت و سرمایه به خودی خود بد نیست بلکه باید فراگرفت که چگونه از آن باید استفاده صحیح و انسانی و اخلاقی کرد. این تغییر و اصلاح اندیشه یکی از وظایف رسانه ملی در حوزه ارتقای فرهنگی توسعه ملی است.
باید توجه داشت که (( صرف وجود وسايل ارتباطي لزوماً موجب مشاركت مردم در برنامههاي توسعه‌اي نمي‌شود. اين امر بستگي به چگونگي استفاده و محتواي وسايل ارتباطي دارد. لذا اگر برنامه توسعه‌اي براي رسانه ای تعيين و تدوين نشده باشد، آن رسانه نه تنها به خودي خود باعث توسعه نمي‌شود بلكه ممکن است در خيلي از شرایط روند توسعه را نيز آهسته و کند سازد )). ( احمديان، 1373، 80 )
سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به عنوان بزرگترین سیستم رسانه‌ای كشور با مدیریتی متمركز، سالهاست كه با روش‌ها و رویه‌های هماهنگ با مسایل روز کشور فعالیت می کند. بودجه مناسب ، فراوانی نیروی انسانی متخصص، ظرفیت های زیاد برای تولید و پخش در ابعاد بین المللی، ملی و استانی، وجود چندین كانال تلویزیونی و رادیویی ، حضور موفق در عرصه دیجیتال و بسیاری از توانمندی های دیگر... شرایطی را برای رسانه ملی به عنوان دانشگاه عمومي بوجود آورده تا ظرفيت هاي لازم را براي هدایت كلان طرح هاي توسعه ملی همسو با نیازهای روز جامعه و پیشرفت‌های جهانی داشته باشد.
با توجه به نام سال مبنی بر سال تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی ، رسانه ملي مي‌تواند سهم بخش‌هاي مهم توليدي اعم از صنعت، كشاورزي و خدمات و تاثير هركدام بر روند توسعه ملی را به جامعه نشان دهد تا عوامل توليد به نسبت صحيحي در اين بخش‌ها توزيع شود و بهترين استفاده ممكن از آنها به عمل آيد. همچنين براي تربيت نیروی انسانی و پيشبرد جامعه و رسيدن به توسعه، شناسایی نيازمندي هاي عمومی ضرورتي اجتناب‌ناپذير است. اين نيازمندي ها تنها نيازهاي مادي براي زندگي نيست، بلكه ساير نيازها را كه به ارتقاي سطح زندگي و فرهنگ افراد مربوط مي‌شود نيز در برمي‌گيرد که بعضا" مردم با اين نيازها آشنا نيستند لذا نقش اطلاع رسانی رسانه ملی در این میان پر رنگ تر می شود.
در واقع چنان که بخواهيم دركشور توسعه ملي يا پيشرفتي صورت پذيرد، بايد نسبت به نقاط قوت فرهنگي و ضعف‌هاي فرهنگي خود آگاهي داشته باشيم. نمايش ضعف‌ها و اشكالات و نشان دادن نقاط قوت و توانمندي‌ها از جمله اقداماتي است كه رسانه ملي مي‌تواند در بحث اقتصادي انجام دهد. به عنوان نمونه اگر ضعف ما در خودباوري است ، پيشرفت‌هايي را كه ممكن است در كشور به وجود آيد براي ارتقاي خودباوري روي آنها تبليغ كنيم يا تصورات نادرستي را كه در مورد توسعه دركشور وجود دارد، اصلاح كنيم. رسانه ملی مي‌تواند حتي جهت‌گيري هاي سياسي موجود درکشور را هم به نفع توسعه ملي اصلاح كند.
همچنین در راستای ارتقای فرهنگی و معرفی ابعاد مختلف فرهنگ توسعه و سرمایه گذاری ملی برای حفظ استقلال و اصول بنیادی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران به مناسبت سال توليد ملي ، حمايت از كار و سرمايه ايراني ، سازمان صدا و سیما در هشت ماه گذشته سال 1391 همگام و هماهنگ با بخش های دیگر در مسیر توسعه همه جانبه کشور علاوه بر ساخت برنامه های رادیویی و تلویزیونی و انتشار جزوات و مقالات تحقیقی ، کتاب هایی نیز در این حوزه منتشر کرده است که برخی از آنها به ترتیب ذیل است:
1 - راهبردها و سياست هاي رسانه ملي در سال توليد ملي حمايت از كار و سرمايه ايراني
2 - زيرنويس ها و پيام هاي كوتاه ويژه توليد ملي حمايت از كار و سرمايه ايراني
3 - نقش رسانه در ارتقاي توليد ملي و توسعه يافتگي
4 - راهنماي برنامه سازي ويژه توليد ملي حمايت از كار و سرمايه ايراني
5 - رهيافت (ايده هايي براي طرح موضوع سال توليد ملي حمايت از كار و سرمايه ايراني در مناسبت هاي مذهبي و ملي)
6 - مجموعه مقالات ويژه سال توليد ملي حمايت از كار و سرمايه ايراني
7 - مجموعه مقالات ويژه سال توليد ملي حمايت از كار و سرمايه ايراني با رويكرد جوان و رسانه
8 - توليد ملي حمايت از كار و سرمايه ايراني از منظر آموزه هاي ديني
9 - حمايت از توليد ملي كار و سرمايه ايراني ؛ بررسي مفهومي ، راهكارهاي رسانه اي
10 - راهكارهاي رسانه اي پرداختن به موضوع توليد ملي در رسانه
11 - رسانه و نقش خانواده در توليد ملي حمايت از كار و سرمايه ايراني
و چندین کتاب دیگر که در مرحله تحریر و تکثیر قرار دارند.
در یک نگاه وسیع تر و فراتر از مرزهای جغرافیایی و با توجه به بیداری اسلامی برخی کشورهای منطقه ، اندیشمندان کشورهای اسلامی با بهره گيری از فرهنگ غنی اسلامی و نشر و گسترش آن از طريق رسانه های جمعی خویش ، باید برای جلوگيری از بحران هويت و سرگشتگی در بين فرهنگ های وارداتی مخرب، به ملت خويش کمک کنند.
رسانه های گروهی می توانند در کشورهای اسلامي ، افق ها را گسترش دهند و به انتقال فکر کمک کنند و سطح تفکر فردی و ملی را بالا ببرند. رسانه های اطلاعاتی و خبری واسطه اصلی بين سياست گذاران و توده مردم هستند، رسانه ها توده ها را بسيج می کنند تا انديشه های جديد و تکنيک های مدرن را بپذيرند و بومی کنند تا به توسعه اقتصاد ملی مناسبی در شان کشورهای اسلامی دست یابند.
درکل رسانه ملی در تعامل با بخش های مختلف توسعه اقتصاد ملی و ارتقای سطح فرهنگی جامعه نسبت به موضوع توسعه می تواند نقشی اثرگذار داشته باشد که به صورت اجمال در ذیل به آنها اشاره می شود.
الف - بسترسازی فرهنگي و ارتقای سطح دانش عمومی براي افزايش و تسریع حرکت توسعه اقتصاد ملي شامل :
× ساخت برنامه هایی برای تعریف وتبيين دستورات دین مبین در زمينه وجدان كاري و ضرورت اتقان و استحكام در كارها
× تعریف وتبيين موانع و چالشهاي توسعه ملي در برنامه های گفتگومحور
× تعریف و تبیین مزایا و نقاط قوت توسعه یافتگی در برنامه های مستند
× ساخت برنامه های ویژه برای تبيين نقش قواي سه گانه مجريه، مقننه و قضاييه در تحقق موضوع سال
× تبيين رسانه ای نقش سرمايهداران، كارفرمايان، كارگران، سازمانهاي مردم‌نهاد، خانوادهها و عموم مردم در مسیر توسعه اقتصاد ملي
× برنامه سازی برای بررسي و تبيين مسائل و مشكلات قوانين و مقررات حوزه كار و كارآفريني
× ساخت برنامه هایی برای بررسي شرايط توسعه یافتگی در ايران و مقايسه با ديگر كشورها
× تبيين رسانه ای ضرورت اصلاح ساختار امور فرهنگی ، اقتصادی و سیاسی برای توسعه اقتصاد ملي
× تبیین رسانه ای برای بالا بردن جايگاه مولّدان علمی ، فرهنگی و اقتصادي
× به تصویرکشیدن پي‌آمدهاي توسعه اقتصاد ملي
× برنامه سازي براي بالا بردن نقش خانوادهها در توسعه ملی حتی با احياي مشاغل خانگي
× برنامه سازی و تأكيد بر ضرورت رويدادهاي علمي و تجربه شده در توسعه اقتصادملي
ب - ساخت برنامه های رادیویی و تلویزیونی با تفکرالگوسازي براي فعاليت توليدي موفق
× معرفي كارآفرينان و توليدكنندگان موفق
× رسانه ای کردن معايب و آسيبهاي فعاليتهاي كاذب فرهنگی ، اقتصادي و اجتماعی و سیاسی در راه نیل به اهداف توسعه اقتصاد ملی
× بهرهگيري از ظرفيت برنامههاي نمايشي براي نشان دادن الگوهاي موفق كار و توليد
ج - برنامه سازی برای اصلاح بينش، نگرش و رفتار مردم در حوزه مصرف
× معرفی آثار و فوايد مصرف كالاي داخلي و افزايش توليد ملي
× ساخت برنامه برای تبيين پي‌آمدهاي مصرف كالاي خارجي
× بررسي و تبيين دلايل ارزان بودن برخي كالاهاي خارجي
× برنامه سازی برای افزايش تعصب ملي در زمينه مصرف كالاي داخلي
× تبيين ضرورت مصرف كالاي داخلي به عنوان وظیفه ديني
× برنامه سازی ويژه كودكان و نوجوانان در زمينه اصلاح فرهنگ مصرف
× ساخت برنامه برای اصلاح ذهنيت منفي مردم درباره كالاهاي ايراني
د - تبليغ رسانه ای مناسب براي كالاي ايراني و جلوگيري از تبليغ و ترويج مصرف كالاي خارجي
× بازنگری و توجه بیشتر به سياستها و ضوابط مصوب سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در زمينه تبليغات بازرگاني
× بازنگری در مقررات و استانداردهای برنامه سازی برای نظارت بيشتر بر روند توليد و پخش تبليغات بازرگاني
× نظارت فعال بر روند توليد و پخش سريالهاي ايراني ازمنظرکاهش تبليغ و ترويج كالاي خارجي
× تبیین و پيشبيني تخفيف ويژه براي تبليغ كالاي ايراني باكيفيت در نزد برنامه سازان
ه- ساخت برنامه های رادیویی و تلویزیونی برای ارتقای فرهنگ كار
× تبيين رسانه ای ديدگاه اسلام در زمينه فضيلت کار وتلاش سازنده در حوزه های فرهنگ و اقتصاد
× ساخت برنامه برای معرفی سيره پيشوايان دين در حوزه كار و تلاش فرهنگی واقتصادي
× نشان دادن اهميت و جايگاه كار در زندگي فردي و اجتماعي
× برنامه سازی برای بررسي و تبيين ارتباط جداييناپذير رفاه و توسعه با كار و تلاش هدفدار
× تبيين رسانه ای ضرورت بالا رفتن سطح توسعه و بهرهوري ملی برای عموم
و- ساخت برنامه های رادیو و تلویزیونی برای بسترسازي و ارتقای فرهنگي جهت سرمايهگذاري مردم در اقتصاد
× تبيين رسانه ای ديدگاه اسلام در زمينه سرمايه، سرمايهداري و سرمايهگذاري
× برنامه سازی برای نقد و بررسي ديدگاههاي افراطي و تفريطي در حوزه سرمايه و سرمايهداري
× تبيين رسانه ای راههاي مشاركت مردم در سرمايهگذاري و توليد
× تببين رسانه ای موانع و مشكلات سرمايهگذاري مردم در فرهنگ ، صنعت واقتصاد کشور
× بررسي مقايسهاي تجربه كشورها در زمينه توسعه و سرمايهگذاري ملي
ز- برنامه سازی براي تحقق هرچه بهترموضوع سال تحت عنوان تولید ملی و حمایت از کالا و سرمایه ایرانی
× بازتاب رسانه ای مناسب فعاليتهاي دستگاههاي اجرايي كشور در زمينه موضوع سال
× نقد و بررسي عملكرد دستگاههاي مختلف اجرايي و فرهنگي در زمينه موضوع سال در برنامه های رادیو و تلویزیون
× ساخت برنامه ای برای انتقال خواست و مطالبات توليدكنندگان، كارآفرينان و سرمايهگذاران به مسئولان کشوری
× پرهيز از شعارزدگي و سطحينگري در رسانه ملی و پرداختن هنرمندانه به موضوع سال
× بهرهگيري ازكارشناسان و مشاوران متخصص در موضوع توسعه ملی براي بررسي جنبه‌هاي گوناگون موضوع سال
× بهرهگيري از ظرفيت برنامههاي نمايشي براي پرداختن مناسب به موضوع سال
× بهرهگيري از قابليتهاي شبكه بازار براي اصلاح فرهنگ توليد، توزيع و مصرف
× همسو شدن برنامههاي رسانه ملي با موضوع سال و پرهيز از طرح مفاهيم ناهماهنگ با اين موضوع
× توجه به تنوع مخاطبان و توليد برنامه بر اساس رسالت و مأموريت هر شبكه
× بهرهگيري از ظرفيت مناسبتهاي ديني براي ترويج آموزههاي اسلامي در حوزه كار، توليد و مصرف
ح - برنامه سازی رادیویی و تلویزیونی برای تقويت روحيه اميد به آينده
× تبيين شايسته دستاوردهاي فرهنگي، سياسي و اقتصادي نظام جمهوري اسلاميدر برنامه های صدا و سیما
× بازتاب رسانه ای شايسته فعاليتهاي عمراني ، طرح‌ها و برنامههاي در دست اجراي نهادها و سازمانهاي دولتي و خصوصی
× تبيين رسانه ای جايگاه و نقش راهبردي نظام جمهوري اسلامي در معادلات فرهنگی ، اقتصادی ، سياسي و نظامي منطقه و جهان
× ساخت برنامه برای معرفي توانایی هاي جمهوري اسلامي ايران در حوزه هایي چون فن‌آوريهاي نوين، پيشرفتهاي علمي، فني و صنعتي، معادن و ذخاير زيرزميني، موقعيت ژئوپوليتيك، گستره سرزميني، جمعيت، دسترسي به آبهاي آزاد و غیره...
× تبيين رسانه ای دلايل دشمني غرب و استكبار جهاني با نظام جمهوري اسلامي ایران
ط - برنامه سازی برای استمرار پرداختن به موضوعات اقتصادی سالهای گذشته از جمله اصلاح الگوي مصرف و جهاد اقتصادي و ...
× بررسي و تبيين رسانه ای مفهوم جهاد در حوزه مصرف و توليد ملی
× تبيين رسانه ای ارتباط جهاد اقتصادي با جهاد نظامي
× ساخت برنامه برای بررسي و تبيين ارتباط اصلاح الگوي مصرف ، جهاد اقتصادي ، توليد ملي با توسعه ملی کوتاه سخن اینکه باید از رسانه ملی به نحو مطلوب و در جهت پيشرفت جامعه استفاده کرد تا از راهبردهای توسعه همه جانبه دور نشد. زيرا عقب ماندن از عصر اطلاعات و آگاهی نداشتن از دنيای پيرامون می تواند نتايج نامساعدی را برای جامعه ما در پی داشته باشد.
پيشنهادات :
سیاست کلی و استراتژي مهم نظام جمهوری اسلامی ايران پس از دوران دفاع مقدس تا کنون ، توسعه در قالب برنامه های كلان اقتصادی بوده و هست. مسئولان و مديران سیاست گذار و اجرایی بخش های دولتی و خصوصی براي حركت اصولي و آينده نگرانه با انديشه جهاني باید طرح ها و ايده هاي خود را با استانداردهاي قابل طرح در دنيا توسعه و هماهنگ کنند.
در کشور ما از جمله بزرگترین ثروت ها و سرمایه های ملی ، سازمان صدا و سیماست كه بنا به ماهیت خاص خود دارای كاركردهای مختلف اقتصادی، اطلاع رسانی، تبلیغاتی، آموزشی و فرهنگی است. اولویت بندی مدیران رسانه ملی برای پوشش عملی هر یك از این كاركردها می‌تواند نقش مهمی در توسعه مباحث مختلف و در نهایت توسعه كشور بازی كند. به این ترتیب پیشنهادهایی برای ایجاد تعامل بیشتر میان رسانه و بخش های مختلف برای سرعت بخشیدن به امر توسعه اقتصاد ملی ارائه می شود.
1- بازنگري در برنامه های کلان رسانه ملی تحت عنوان افق رسانه و اصلاح و بازخوانی مجدد آن براساس تئوري رسانه‌هاي توسعه‌بخش.
2 – تعيين میزان اثربخشی برنامه های رسانه ملی در جریان توسعه اقتصاد ملی و ارتقای سطح فرهنگ عمومی در این حوزه
3 - تعيين سهم مشخص از برنامه های صدا و سيما به چگونگی مشارکت مردم در برنامه توسعه اقتصاد ملی.
4 – بازنگری و تقویت رويكرد تحقيقي و تفحصي رسانه‌ملی براي شناسایی و رفع كاستي‌ها در بخشهای خصوصي و دولتي .
5 – ضرورت تأسيس دانشكده علوم ارتباطات و توسعه اقتصادي
6 - تشكيل شوراي هماهنگي توسعه در وزارتخانه‌هاي مرتبط با موضوع توسعه ملی از‌جمله كشاورزي، آموزش و پرورش ، اقتصاد و صنایع ، مسکن و شهرسازی و غيره و همچنین در رسانه ملی براي تسريع و ترویج فرهنگ توسعه همه‌جانبه در جامعه.
7 – تشکیل نظام پیشنهادات و تقویت رویکرد عمومی بخش روابط عمومی سازمان‌ها و نهادهاي دولتي و خصوصی براي دريافت نظرات بکر و انتقادات و پيشنهادها و شكايات مردمي به‌منظور تعامل بیشتر با مسئولان اجرایی و علمی كشور و مشارکت در مسیر توسعه ملی.
8 - ارتقا و تقویت ساخت شكلي و محتوايي برنامه های رادیو و تلویزیون و برنامه سازي مفيد در موضوعات توسعه فرهنگی و اقتصادي .
9 - گسترش نفوذ برنامه های رسانه ملی درکشور، منطقه و جهان از طریق اطلاع رساني شفاف فرصت هاي تجاري و سرمايه گذاري با هدف ایجاد بازارهای جدید.
10 - افزایش نقش خلاقیت و نوآوری در فرآیند تولید پیام در عرصه هاي مختلف كسب وكاربا هدف بقاء، توسعه و سودآوری بنگاه هاي اقتصادي كشور .
11 - التفات و سهم دهی بیشتر به تولید و پخش برنامه های برخوردار از جذابیت هاي سرمايه گذاري و كارآفريني نزد مخاطبان و بهبود هنجارهای اجتماعی نسبت به مقوله ثروت ، سرمایه و توسعه.
12 - تأثیرپذیری پیام در برنامه های رادیو و تلویزیونی از بخش هاي اقتصادي و توسعه ای كشور.
13 - دستیابی به سطح رضایت و اعتماد افزون تر مخاطبان از طريق ترويج انديشه هاي تجاري ، سرمایه ای و اقتصادي.
14 - آشنایی و ترویج عمومی فرآیند اقتصاد اینترنتی در جهان امروز
در پایان یادآور می شود يكي از موفقیت هاي نظام اسلامي ما احیای نگاه ملي به استقلال‌طلبي و خودباوري در عرصه‌هاي فرهنگی و اقتصادی و علمی است. اين روحيه و ديدگاه در سی و چهار سال گذشته فراز و فرودهايي داشته، اما به مدد الهی بر همان صراط مستقيم استوار مانده و هدف‌گذاري امسال هم فرصتي مغتنم براي تقويت ثروت ، سرمايه و نيروي كار داخلي و در نهايت توليد و توسعه ايراني است. توسعه ای كه سفير هويت و توان فرهنگ و اقتصاد كشور و نشان دهنده قوت علمي و استقلال و عزت سياسي ملت ماست.
منابع :
1 – آشنا ، حسام الدين . رضي، حسين ( 1383) بازنگري نظريه هاي هنجاري رسانه ها و ارائه ديدگاهي اسلامي . فصلنامه پژوهشي امام صادق . شماره ششم .
2 - احمديان، محمدتقي (1373)، وسايل ارتباط جمعي، مشاركت و توسعه . فصلنامه پژوهش و سنجش . شماره چهارم.
3 - استلي برس ، اولیوربولک ، آلن (1378 ) فرهنگ اندیشه نو . ترجمه کريم امامي . نشر تهران.
4 - تودارو ، مایکل (1368 ) توسعه اقتصادي درجهان سوم .ترجمه غلامعلي فرجادي نشرسازمان برنامه و
بودجه، جلد اول. چاپ هفتم.
5 - دهخدا ، علي اکبر (1377) لغت نامه دهخدا . چاپ دوم از دوره جديد . جلد چهارم . نشر دانشگاه تهران .
6 - رضاييان ، مهدي ( 15 / 2 / 1387 ) تعريف رسانه ملي . روزنامه جام جم .
7 - سایت اتحادیه رادیو و تلویزیون های اسلامی (1388)
http://www.irtvu.com/fa/?c=content&id=5281
6 - سايت دايناميک اکونومي (1390) تعریف ثروت
http://dynamic-economy.blogspot.com/2011/06/blog-post_5186.html
7 – سايت ويکي پديا . تعريف علم اقتصاد
